Διαπραγμάτευση κοινωνικών ταυτοτήτων και πρόσληψη του ανήκειν. Η περίπτωση νεαρών μεταναστών από το Πακιστάν
Η εργασία μελετά τις κοινωνικές ταυτότητες και την πρόσληψη του ανήκειν έξι νεαρών αγοριών, 17-22 ετών, μεταναστών από το Πακιστάν, που έχουν φοιτήσει στο ελληνικό σχολείο και ζουν στην Ελλάδα πάνω από 4 χρόνια. Πρόκειται για νεαρούς που μετανάστευσαν ανήλικοι και ασυνόδευτοι, διέσχισαν γεωγραφικά και ηλικιακά σύνορα κάτω από αντίξοες συνθήκες και βίωσαν (ή ακόμα βιώνουν) πολλαπλές χωρικές και χρονικές μεταβάσεις, διαπραγματευόμενοι καθημερινά σύνορα και όρια στον δημόσιο χώρο, στην μετακίνηση, την κατοικία, την εργασία, την πρόσβαση στα δικαιώματα, κτλ. Μέσα από ατομικές εις βάθος συνεντεύξεις, όπου αναδεικνύεται η οπτική των ίδιων των μεταναστών: οι εμπειρίες, οι νοηματοδοτήσεις, οι πρακτικές και οι προσδοκίες τους, εξετάζεται πώς οι ίδιοι διαπραγματεύονται και (επανα)προσδιορίζουν τις κοινωνικές τους ταυτότητες στις παρούσες συνθήκες και σε συνάρτηση με τις οικογενειακές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές «αποσκευές» τους, τις εμπειρίες και τις διαδρομές τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σχέση τους με την κοινωνία υποδοχής και στον τρόπο με τον οποίο η σχολική ένταξη, οι κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις, το νομικό καθεστώς και η διαφοροποιημένη πρόσβαση στα δικαιώματα επηρεάζουν και (συν)διαμορφώνουν την αίσθηση του ανήκειν και τις ταυτότητες των νεαρών.
Από τα λόγια των νεαρών προκύπτει πως οι πολλαπλές διεθνικές συνδέσεις και η έκθεση τους σε κοινωνικές πρακτικές ετερογενών πολιτισμικών και κοινωνικών πλαισίων έχουν ως αποτέλεσμα να αναπτύσσουν ένα αίσθημα πολλαπλών ανήκειν που χαρακτηρίζονται από ρευστότητα. Διατηρούν συναισθηματικούς δεσμούς με την πατρίδα και ορισμένοι νοσταλγούν το παρελθόν, την ίδια στιγμή, όμως, αντιμετωπίζουν με δυναμικότητα το παρόν και δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς με την κοινωνία υποδοχής. Ταυτόχρονα, οι πολλαπλές γεωγραφικές, πολιτισμικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές, ηλικιακές και γλωσσικές μεταβάσεις οδηγούν στην (ανα)συγκρότηση πολλαπλών ταυτοτήτων ανάλογα με τις εκάστοτε καταστάσεις και τα συγκείμενα. Τα εθνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της κουλτούρας προέλευσης «ξαναδιαβάζονται» και συνομιλούν με τις προσλαμβάνουσες από το πολιτισμικό πρότυπο της ελληνικής κοινωνίας, συμβάλλοντας στην διαμόρφωση νέων ταυτοτήτων. Παράλληλα, η κατάκτηση της ελληνικής γλώσσας, η ένταξη στο σχολείο και έπειτα στην εργασία, το εκπαιδευτικό και κοινωνικού κεφάλαιο και τα θετικά βιώματα από τις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις με την τοπική κοινωνία αποτελούν στοιχεία που τους ενδυναμώνουν, τους προσφέρουν μια αίσθηση σταθερότητας και περηφάνιας και χρησιμοποιούνται ως «όπλα» σε μια συνεχή διαπραγμάτευση με τα πολλαπλά κοινωνικά σύνορα και όρια. Έτσι, παρά την αβεβαιότητα που δημιουργεί η αστάθεια των μεταναστευτικών πολιτικών και η ρευστότητα του νομικού καθεστώτος, οι νεαροί δεν θυματοποιούνται ούτε δέχονται παθητικά τις καταστάσεις, αλλά αντιθέτως ενεργούν, αποκτούν εκπαιδευτικά και κοινωνικά εφόδια, αντιμετωπίζουν με δυναμικότητα το παρόν, «τα καταφέρνουν» και είναι αισιόδοξοι ότι θα «τα καταφέρουν» και στο μέλλον, εδώ ή σε οποίον άλλο τόπο εγκατασταθούν.